GREIÐLSUBYRÐI HEIMILA ER AÐALATRIÐIÐ

Í umræðu um vandamál heimilanna hafa stjórnmálamenn ályktað útfrá eiginfjárstöðu heimilanna eins og starfshópur Seðlabanka Íslands hefur metið hana. Stjórnmálamenn hafa einnig borið fram tillögur um lækkun skulda heimilanna með sama hlutfalli til niðurskurðar skulda yfir línuna. Í báðum tilvikum hafa stjórnmálamenn einblínt á efnahag en ekki á rekstur eða öllu heldur greiðsluflæði heimilanna. Það sem skiptir allflest heimili mestu máli er hvernig þau komast af um hver mánaðarmót, munu ráðstöfunartekjur duga fyrir húsnæði og nauðþurftum og sparnaði (umfram afborganir inná höfuðstól húsnæðisláns)? Frumvarp til laga um greiðsluaðlögun lýtur eingöngu að þeim sem þegar eru komnir í þrot og býður eingöngu upp á úrræði vegna krafna sem komnar eru til sýslumanns til innheimtu.

Það hefur verið þekkt viðmiðun hér á landi og víðar að eðlilegt sé að verja allt að ca. þriðjungi  ráðstöfunartekna heimilanna til greiðslu húsnæðis hvort sem um er að ræða leigu eða afborganir og vexti. Raunar sýnir gróf netrannsókn að þetta viðmiðunarhlutfall er á bilinu 28-33% ráðstöfunar- til brútto tekna, á Íslandi, í BNA, og Þýsklandi, en mismunandi skattar spila inn í þessa útreikninga og gera samanburð þessa hlutfalls á milli landa erfiðari.

Hér er gerð sú tillaga að greiðslubyrði heimila verði löguð að þessu hlutfalli ráðstöfunartekna, þannig að heimili greiði mánaðarlega allt að 33% ráðstöfunartekna í afborganir og vexti, en ekki meir. Það sem kann að standa út af, þ.e. mismunurinn á því sem á að greiða samkvæmt skilmálum lánsins og því sem greitt er skal bætt við lánstímann. Þetta yrði almenna reglan til handa öllum skuldurum fasteignaveðalána.

Ég ætla að hætta mér á þann hála ís að taka dæmi: gefum okkur að brúttó tekjur heimilis þ.e. samtals mánaðarlaun hjóna séu 600 þús kr. Gefum okkur ennfremur að ráðstöfunartekjurnar séu 465 þús kr. á mánuði, þriðjungur þess er því um 153 þús kr. sem þetta heimili getur ráðstafað til notkunar húsnæðis á mánuði, skv. framangreindri viðmiðun. Skuldi þetta heimili minna en 25 millj. kr. þá duga ráðstöfunartekjur þess til greiðslu afborgana og vaxta, skuldi heimilið hins vegar meira en 25 millj. kr. þá þarf eftir tillögunni að laga greiðslubyrðina þannig að sú fjárhæð sem er umfram þríðjung ráðstöfunartekna bætist við lánstímann. Skuldi þetta heimili til að mynda 30 mkr. þarf að bæta mánaðarlega ca. 28 þús. kr. aftan við lánstímann á mánuði miðað við gefnar forsendur. Ef þessi sama upphæð er bætt aftan við lánstímann í eitt ár er samtala þess minna en 1% af eftirstöðvum lánsins, sem er í sjálfu sér ekki ýkja íþyngjandi fyrir lántaka, en 28 þús kr. á mánuði fyrir heimili gætu hins vegar skipt sköpum þegar þröngt er í búi. Það skal tekið fram að útreikningur þessa dæmis hér er nálgun og aðstæður heimila með sömu brúttótekjur geta verið mismunandi, m.t.t. skatta, fjölskyldustærðar og annarra þátta, fasteignagjöld eru ekki reiknuð hér með en ættu e.t.v. að vera inn í þriðjungshluta ráðstöfunarteknanna, heldur er ekki tekið tillit til vaxta vegna viðbótar við höfuðstól sem eru ekki verulegir í heildarmyndinni - þetta dæmi ætti þó að gefa góða mynd af ástandi margra heimila að öðru óbreyttu.

Það sem mér finnst raunar einna athyglisverðast í bráðabirgðaniðurstöðum starfshóps SÍ er eftirgreind niðurstaða : "Aukning í mánaðarlegri greiðslubyrði heimila með verðtryggð fasteignaveðlán er nær undantekningarlaust undir 50 þ.kr." (SÍ, 11.3.2009, bráðabirgðaniðurstöður starfshóps). Þetta bendir til þess að mínu mati að það eigi að vera fyllilega gerlegt að leysa vandamál heimilanna er lýtur að fasteignalánum (í það minnsta verðtryggðum) með greiðslutilhögun eins og lýst er í þessari grein, bæði er varðar lánadrottna og skuldunauta. Þær fjárhæðir sem hér hafa verið nefndar sýnast ekki vera verulega íþyngjandi hvorki fyrir lántakandann né lánveitandann.

Fyrir heimilin skiptir greiðslubyrði nú meira máli en það hvort þau eignist fasteignir sínar á lengri eða skemmri tíma. Eiginfjárstaða  heimilanna á einhverjum tilteknum tímapunkti er ekki aðalatriðið.

Meginatriði er þetta: við lausn á vanda heimilanna er brýnast fyrir stjórnvöld að einbeita sér að því að laga greiðslubyrði heimila vegna húsnæðis að greiðslugetu og gera það áður en kemur til kasta sýslumanna. 

Helstu kostir framangreindrar tillögu

•         Einföld almenn regla   
•         Framkvæmd gæti verið á höndum banka, innviðir fyrir hendi
•         Skuldir ekki afskrifaðar
•         Mismunun þegnanna er óveruleg
•         Engin röskun heimila eða lánadrottna vegna uppboðs húsnæðis

Greiðslubyrði vegna húsnæðis atvinnulausra er sérstakt viðfangsefni og þar hafa ýmis úrræði verið lögð til, t.a.m. tillögur Gylfa Zoega og Jóns Daníelssonar, ofl. Hægt er að nýta  þekktar aðferðir til að leysa þetta vandamál t.a.m. leigukaup, kaupleiga, leiga, eignarhald skuldara með kúluleigu, ofl. og sambland þessara möguleika.  

 

 

Athugasemdir

[Guðrún Þóra Hjaltadóttir, 2.4.2009 kl. 07:54]

Þetta er flott tillaga. Það þarf að koma henni á réttan stað.

[Þorsteinn Guðnason, 2.4.2009 kl. 11:12]

Þakka þér fyrir Guðrún Þóra, ég sendi tillöguna til nokkurra þingmanna, það sem mér kom á óvart var að ég fékk málefnanleg svör um hæl sem ég virði mikils.

[Guðrún Þóra Hjaltadóttir, 2.4.2009 kl. 12:04]

Skárra væri það nú að þeir svöruðu vinnuveitendum sínum. Sendir þú á Ráðherra þá sem eru ekki flokksbundnir ?

[Þorsteinn Guðnason, 2.4.2009 kl. 12:26]

Guðrún Þóra, ég veit að þingmenn eru önnum kafnir og kann því vel að meta að þeir gefi sér tíma í að svara mér. Ég hef ekki netfang ráðherrans sem ekki er flokksbundinn, veist þú það?